Vô kinh là gì? Vô kinh nguyên phát và vô kinh thứ phát

Vô kinh là một trong những hiện tượng bất thường của kinh nguyệt mà bạn gái có thể gặp phải. Vậy vô kinh là gì, có thể điều trị được không? Làm sao để phân biệt vô kinh nguyên phát và vô kinh thứ phát? Hãy cùng Kotex Girlspace tìm hiểu chủ đề này trong bài viết dưới đây nhé!

Tham khảo: Tắc kinh là gì? 6 cách chữa tắc kinh nguyệt tại nhà

Vô kinh là gì?

Vô kinh được xem là hiện tượng mất kinh nguyệt, tức là bạn gái không thấy kinh nguyệt xuất hiện trong 3 tháng trở lên, hay bạn gái đã đến độ tuổi dậy thì nhưng vẫn chưa có kinh nguyệt. Vô kinh được chia làm 2 loại: vô kinh nguyên phát và vô kinh thứ phát.

Vô kinh nguyên phát là gì?

Vô kinh nguyên phát là trường hợp bạn gái đến tuổi dậy thì (16 tuổi) nhưng vẫn chưa có kinh nguyệt.

Vô kinh thứ phát là gì?

Vô kinh thứ phát là trường hợp bạn gái đột ngột mất kinh trong nhiều tháng. Bạn có thể nhận biết vô kinh thứ phát nếu bạn có kinh nguyệt đều là 3 tháng, kinh nguyệt không đều là 6 tháng.

Tham khảo: Cách chữa không có kinh nguyệt - Nguyên nhân mất kinh nguyệt

Nguyên nhân gây vô kinh

Sử dụng các biện pháp tránh thai

Khi sử dụng thuốc tránh thai, bạn có thể gặp tình trạng vô kinh. Ngay cả sau khi ngừng uống, cơ thể bạn cần có thời gian điều chỉnh lại chu kỳ rụng trứng và từ đó kinh nguyệt mới bình thường trở lại. Sử dụng miếng dán, que cấy tránh thai cũng gây nên hiện tượng mất kinh tương tự.

Lối sống

Thói quen sinh hoạt thiếu điều độ như thức khuya, chế độ dinh dưỡng không đầy đủ, làm việc quá sức, có thể ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt, gây nên tình trạng vô kinh.

Tham khảo: Kinh nguyệt lần đầu có màu gì? Dấu hiệu sắp có kinh nguyệt lần đầu

Cân nặng thất thường

Cân nặng tăng giảm đột ngột có thể làm gián đoạn nhiều chức năng nội tiết tố trong cơ thể, ảnh hưởng đến sự rụng trứng. Những bạn gái bị rối loạn ăn uống, chẳng hạn như chán ăn hoặc mắc chứng cuồng ăn có khả năng bị vô kinh do những thay đổi nội tiết tố bất thường này.

Vận động quá sức

Với các nữ vận động viên thể thao chuyên nghiệp, việc tập luyện nhiều và liên tục sẽ làm chu kỳ kinh nguyệt bị gián đoạn. Vô kinh cũng xảy ra với các bạn gái vận động quá nhiều, mệt mỏi và thường xuyên kiệt sức.

Tham khảo: 10 tuổi có kinh nguyệt - 11 tuổi có kinh nguyệt có đáng lo không?

Stress

Căng thẳng tinh thần có thể tạm thời thay đổi hoạt động của vùng dưới đồi - một khu vực trong não kiểm soát các hormone điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt. Từ đó làm gián đoạn sự rụng trứng và gây mất kinh nguyệt.

Mất kinh tự nhiên

Những nguyên nhân gây vô kinh có thể xuất phát từ cơ chế sinh lý của cơ thể như thai kỳ, cho con bú, mãn kinh.

Bệnh lý

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Làm rối loạn hormone, từ đó gây nên rối loạn kinh nguyệt, cụ thể là mất kinh tạm thời.

Suy tuyến giáp: Khi tuyến giáp hoạt động quá mức (cường giáp) hoặc tuyến giáp hoạt động kém (suy giáp) có thể gây ra tình trạng vô kinh.

Khối u tuyến yên: Một khối u (lành tính) trong tuyến yên có thể can thiệp vào sự điều hòa nội tiết tố của kinh nguyệt.

Mãn kinh sớm: Thời kỳ mãn kinh thường bắt đầu vào khoảng 50 tuổi. Nhưng, đối với một số người, nguồn cung trứng của buồng trứng giảm dần trước 40 tuổi từ đó mất hẳn kinh nguyệt.

Tham khảo: Kinh nguyệt không đều ở tuổi dậy thì - Rối loạn kinh nguyệt ở tuổi dậy thì phải làm sao?

Bất thường của tử cung

Sẹo tử cung: Hội chứng Asherman là một tình trạng mô sẹo tích tụ trong niêm mạc tử cung, có thể xảy ra sau khi nạo mổ lấy thai hoặc điều trị u xơ tử cung. Sẹo tử cung ngăn ngừa sự tích tụ và bong ra bình thường của niêm mạc tử cung.

Thiếu cơ quan sinh sản: Khiếm khuyết bẩm sinh 1 bộ phận trong hệ thống cơ quan sinh sản, chẳng hạn như tử cung, cổ tử cung hoặc âm đạo. Sự thiếu sót này khiến các vấn đề sinh lý bình thường như kinh nguyệt  không xảy ra.

Di truyền: Nếu trong gia đình hoặc họ hàng có tiền sử bị rối loạn hay mất kinh nguyệt, có khả năng cao bạn sẽ gặp tình trạng tương tự.

Bác sĩ Phạm Tú Linh còn chia sẻ rằng:

Ở các bạn nữ trong tuổi sinh sản, khi không thấy kinh nguyệt bình thường, các bác sĩ sẽ luôn tầm soát việc có thai đầu tiên do tần suất của vô kinh nguyên phát phổ biến hơn vô kinh thứ phát.

• Khi chuẩn đoán vô kinh nguyên phát, bác sĩ sẽ kiểm tra sự phát triển của tử cung cũng như các đặc điểm sinh dục thứ phát để xác định nguyên nhân các bạn nữ đến độ tuổi dậy thì nhưng không có kinh nguyệt hay chưa hành kinh.
• Khi chuẩn đoán vô kinh thứ phát, các bác sĩ sẽ kiểm tra bệnh lý tuyến giáp, tăng prolactin máu, y uyến yên, hội chứng asherman, buồng trứng đa nang, nguy cơ suy buồng trứng sớm để xác định nguyên nhân dẫn đến tình trạng các bạn nữ đang có kinh nguyệt bỗng mất kinh hay không thấy kinh nguyệt trong trong vòng từ 3-6 tháng.

Vô kinh có nguy hiểm không?

Bạn nghĩ rằng mỗi tháng không gặp "bà dì" sẽ thoải mái hơn nhiều đúng không? Nhưng vô kinh chính là dấu hiệu cảnh báo sức khỏe sinh sản của bạn đang có vấn đề đấy! Mất kinh nguyệt đồng nghĩa với không có khả năng mang thai. Đồng thời, khi vô kinh do nồng độ estrogen thấp cũng có thể có nguy cơ bị loãng xương. Do đó bạn gái không nên chủ quan mà hãy theo dõi các triệu chứng bất thường của kinh nguyệt và cơ thể để có kế hoạch điều trị cần thiết nhé!

Những triệu chứng đi kèm

Tùy thuộc vào nguyên nhân, bên cạnh việc mất kinh nguyệt, bạn có thể gặp các triệu chứng khác xuất hiện đi kèm như tiết dịch núm vú, rụng tóc, đau đầu, thay đổi tầm nhìn, đau vùng xương chậu, mụn...

Nếu bạn thấy 3 tháng gần đây ngày đèn đỏ không xuất hiện hoặc bạn đã đến tuổi dậy thì nhưng chưa có kinh nguyệt thì hãy đến cơ sở y tế hoặc bệnh viện để được thăm khám.

Chẩn đoán vô kinh ra sao?

Các bước chẩn đoán vô kinh thứ phát

Bước 1: Loại trừ mang thai bằng xét nghiệm hCG nước tiểu hoặc beta hCG huyết thanh.

Bước 2: Bác sĩ sẽ hỏi bạn những biểu hiện gần đây như tình trạng stress, thay đổi cân nặng, chế độ ăn uống, tập luyện thể thao. Bạn có dùng thuốc nào có thể gây vô kinh (như thuốc nội tiết tránh thai, danazol…) hay không? Bạn có bị nổi mụn trứng cá, rậm lông… hay các triệu chứng chèn ép thần kinh do u vùng hố yên: đau đầu, nhìn mờ, chán ăn, tiểu nhiều… hay không? Ngoài ra, nếu có những triệu chứng của thiếu estrogen: bốc hỏa, khô âm đạo… có khả năng là do suy buồng trứng. Người có tiền sử nạo phá thai, viêm niêm mạc tử cung cũng dễ bị mất kinh.

Bước 3: Tiến hành đo chỉ số BMI. Nếu BMI 30 kg/m2 thì rất có thể mất kinh do buồng trứng đa nang. Nếu bạn có một hay nhiều triệu chứng nêu trên thì sẽ được làn xét nghiệm lâm sàng chi tiết hơn như đo nồng độ prolactin, FSH, TSH máu. Nếu sau xét nghiệm lâm sàng nghi ngờ tăng lượng androgen thì nên định lượng testosteron máu và DHEA-S.

Bước 4: Sau khi xét nghiệm tìm ra nguyên nhân, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị cụ thể cho từng trường hợp vô kinh thứ phát.

Chẩn đoán vô kinh nguyên phát

Bước 1: Để chẩn đoán vô kinh nguyên phát, trước hết bác sĩ sẽ xem xét các yếu tố về độ tuổi, tiền sử bệnh bẩm sinh. Nếu bạn gái dậy thì chưa hoàn thiện thì có khả năng vô kinh do những nguyên nhân suy buồng trứng hoặc tuyến yên hoặc bất thường nhiễm sắc thể. Chiều cao có ảnh hưởng từ yếu tố gia đình không hay tiềm ẩn hội chứng Turner hoặc bệnh dưới đồi và tuyến yên. Xem xét cường tuyến thượng thận bẩm sinh. Bạn cần cung cấp thông tin về chế độ ăn uống, sinh hoạt, tập luyện, sử dụng thuốc (nếu có)...

Bước 2: Tiến hành khám lâm sàng, đánh giá sự phát triển sinh lý trong độ tuổi dậy thì, khám tìm các đặc điểm của hội chứng Turner.

Bước 3: Xét nghiệm và siêu âm xem có sự bất thường của tử cung, cổ tử cung và âm đạo hay không.

Điều trị vô kinh như thế nào?

Sau khi thực hiện các bước chẩn đoán, tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh mà bác sĩ đưa ra những cách điều trị phù hợp.

Với vô kinh thứ phát, sử dụng thuốc tránh thai hoặc liệu pháp hormone khác có thể ổn định lại chu kỳ kinh nguyệt.

Nếu bạn gái bị vô kinh nguyên phát, bác sĩ chỉ định kê thuốc đặc trị, thậm chí cần phải phẫu thuật.

Nếu bị vô kinh do hội chứng buồng trứng đa nang, bạn cần giảm cân bằng cách ăn kiêng và tập thể dục. Các loại thuốc như metformin trị tiểu đường cũng có thể được chỉ định.

Để chữa vô kinh hiệu quả, ngoài các biện pháp can thiệp từ bên ngoài như uống thuốc hay phẫu thuật, bạn cần có một chế độ sinh hoạt phù hợp như: Giữ cân nặng cân đối và kết hợp chế độ dinh dưỡng hợp lý, không tập thể thao quá sức hoặc không có huấn luyện viên thích hợp, khám sức khỏe định kỳ...

Trên đây là những thông tin bổ ích về khái niệm vô kinh cũng như nguyên nhân và cách điều trị. Hy vọng sau bài viết này bạn gái đã có kiến thức về sự bất thường của kinh nguyệt và biết cách chăm sóc bản thân rồi nhé!

Ngoài ra, bạn có thể tham khảo thêm một số thông tin khác tại Kotex GirlSpace hoặc gửi câu hỏi về Góc chuyên gia để nhận tư vấn thêm về chủ đề mình quan tâm.